Japonya’da Depreme Dayanıklı Evler Nasıl Yapılıyor?

Japonya’da depreme dayanıklı evler nasıl yapılmaktadır ve binaların yapımında nelere dikkat ediliyor gibi konuyla ilgili merak ettiğiniz her detaya yazımızda yer verdik. Eğer siz de konu hakkında bilgi sahibi olmak istiyorsanız bütün sorularınızın yanıtlarına yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Türkiye, deprem konusunda oldukça riskli bir ülke konumundadır. Dünya genelinde Japonya gibi pek çok ülkede deprem ciddi bir tehlike oluşturduğundan depreme dayanıklı binaların inşa edilmesinin önemi gittikçe artmaktadır. 2018’de değiştirilen deprem yönetmeliğine  “Deprem etkisi altında yapısal olmayan bina elemanlarının tasarım esasları” eklenmiş, binaların güvenilirliği sağlanmıştır. 

Japonya’da 1995 senesinde yaşanan ve birçok kişinin yaşamını yitirdiği Kobe depreminin ardından uygulanan inşaat yönetmeliğine benzer sistem oluşturmaktadır. Ancak iki sistem arasında bulunan önemli bir farklılık her daim göze çarparken en kritik nokta Japonya’da can kaybı ve bina yıkım oranının oldukça düşük olmasıdır.

Türkiye’de herhangi bir şehirde deprem yönetmeliğine uygun yapılar inşa edilmiş olsa dahi depreme dayanıklı binalar arasında yer alan yapılar beş ve altı şiddetindeki depremlerde yıkılabiliyor. Japonya’da depreme dayanıklı evler benzer sistem uygulanırken daha yüksek şiddetteki depremlerde can kaybı yaşanmayabiliyor. Her sene yaklaşık binin üstünde afetinin yaşandığı Japonya’da insanlar deprem gibi afetlere normal bir şekilde tepki vererek depremin geçmesini ve yaşamın devam etmesini beklemektedir.

Japonya Depreme Ne Kadar Dayanıklı?

Binanın temelde kullanılan izolasyon ve içerisinde devam eden sistemle beraber depreme dayanıklı ev Japonya gibi ülkelerde inşa edilmektedir. Yıkılmayan binalar aynı zamanda oldukça şiddetli depremlerde de kırılmak yerine esneme payı oluşturmaktadır. Japon mühendisler bu noktada duvarların iç bölümlerinde açılmış boşluklara metal plakalar yerleştirerek bütün yapının aynı anda hareket etmesini sağlarken, bu esneklik de yapının yıkılmasını ve kırılmasını da önlüyor. Japonya’da yüksek katlarla inşa edilen gökdelenler kullanılan bu sistem ile önlü arkalı ve sağlı sollu bir şekilde üç metreye dek ulaşan mesafede gidip gelirken, katlar arasında esneme paylarının olmasıyla binanın yıkılması önleniyor. Yapının temelinde amortisörler kullanılması, hareket esnasında yapının esneme payıyla titremesini tehlikesiz hale getirirken, kullanılan tampon sıvılar sallantı esnasında şiddetin azalmasını da sağlamaktadır.

Japonya Depremden Nasıl Korunuyor?

Pasifik Okyanusu'na kıyısı olan bölgelerin önemli bir kısmı, aktif yanardağlar ve sıkışan levhalar nedeniyle deprem ve tsunami gibi doğal afetler yaşanmaktadır. Japonya da Endonezya, Şili ve Filipinler gibi bu afetleri yaşamış ülkelerden biridir. 

Devlet, kent planlamasını üstlenerek hangi yapının nereye inşa edilebileceğini ve kullanılacak malzemeleri önceden belirliyor. Hükümet, deprem riskinin az olduğu alanları yerleşime açmaktadır. Müsait bir bölge olmadığı takdirde seçilen alanlarda yapıların olabildiğince sallantıya dayanıklı inşa edilmeleri sağlanıyor. Tokyo gibi şehirlerde yapılan büyük çaplı kent planlamalarında şehirler bölümlere ayrılıyor. Yaşam alanları, tarım alanları, sanayi alanları ve iş merkezleri genel olarak iç içe ancak büyük yıkıntılar olmayacak şekilde inşa ediliyor. 

İnşaat sektöründe kullanılan malzemeler düzenli olarak denetlenmektedir. Devlet tarafından yapılması planlanan binanın dayanıklı olacağı netleştirilene kadar bir çivi bile çakılması yasaktır. Devletin getirdiği bu düzenlemeleri sebebi, II. Dünya Savaşı sırasında Japonyadaki binaların bir kısmının yok edilmiş olması ve gerçekleşen depremlerdir. Bu düzenlemeler ve yönetmeliklerin denetlenebilmeleri için belirli standartlar vardır.

Japonya’daki Evler Neden Depreme Daha Dayanıklıdır?

Japonya’daki depreme dayanıklı evler inşa edilmesi, Japon mühendislerin uyguladığı oldukça etkili bir sistemle sağlanıyor. 1995 senesinde yaşanan felaketin ardından bu konuda yüksek bütçelerle çalışmalar yürüten Japonya, eski yapılarda güçlendirme yaparken yeni binaların da sisteme uygun olarak inşa edilmesini sağlamaktadır. Bu sistem içerisinde yapıların alçak, orta yükseklik ya da yüksek olmalarına bağlı olarak ayrı koruma sistemleri vardır. Örneğin üç katlı binada temelin levhalarla korunması ve duvarların güçlendirilmesi şartı bulunurken, orta yükseklikteki yapılarda daha fazla önemli gelişmeler görülmektedir. Büyük deprem felaketlerinin gerçekleşebileceği ülkede gökdelenler inşa edilirken yenilikçi teknoloji kullanılması tehlikeleri önlemektedir.

Japonya depreme dayanıklı evler inşa ederken kullanıdığı sistem, yapının yeryüzü bağlantısını kesmeyi sağlayan taban izolasyonu oluyor. Bu ana sistem için yapıların temel bölümünde kauçukla imal edilmiş tamponlar kullanılmaktadır. Tamponlar binaların deprem anında eğilmesi ve titremesi yerine yatay biçimde sallanmasını sağlamaktadır. Temelde gerçekleşen bu sallanmanın binanın tamamına yayılması için yapı iskeleti içerisinde yer alan hidrolik teller ile binanın yıkılması engelleniyor.

Japonya’da Binalarda Beton Kullanılıyor Mu?

Diğer ülkelerinin aksine inşası yapılan binaların temelinde beton yerine demir iskelet kullanılmaktadır. Beton sütun kullanımı yerine çapraz damperler tercih edilip demir kirişlerle desteklenir. Binalar yalnızca depreme dayanıklı değil, ayrıca deprem anına uyum sağlayacak biçimde inşa edilmektedir. Sık sık yaşanan deprem ve tsunami nedeniyle kalıcı bina inşa etmenin zor olduğunu gören Japonlar, 1981 senesi itibariyle en fazla 37-40 sene dayanabilecek yapılar inşa etmeyi ve vakti geldiğinde bu binaları yıkıp, yerlerine yeni yapılar inşa etmeye başladılar. Bu nedenle Japonya'daki pek çok binaya 37 senelik bir kullanım dönemi tanımlanmaya başlandı. 37 sene dolduktan sonra binaların değerleri sıfırlanmış görülerek satılmaları önlenmektedir. Ardından yenilerinin inşası için bu binalar yıkılıyor. 37 yılını dolduran milyonlarca ev satın alınmamaktadır. 

Yeni inşa edilen binalar, bulundukları alanda temele sabitlenmek yerine deprem sırasında hareket edecek bir şekilde tasarlanmaktadır. Bunun için en fazla tercih edilen teknoloji depremin yapılara olan etkisini önemli ölçüde azaltmaya yarayan sismik izolatörlerdir. İzolatörler, deprem sırasında sola ve sağa bükülüyorlar. Bu teknik seyşin kategorisine girmektedir. Tercih edilen bir diğer yöntem, binanın temelinin kaydırılmasıdır. Bu kaydırılabilen temeller, hareket eden temeller gibi depremin etkisini azaltırlar. Japon inşaat yönetmeliklerine uygun binalar üç temel standarttan birine uygun olması gerekmektedir. Bu standartlar aşağıdaki gibidir;

1) Tayşin (taishin): Sütunlar, kirişler ve duvarlar, sarsıntıya direnç gösterebilecek kalınlıkta inşa edilmeliler. Bütün binalar için gereken gereksinimleri kapsamaktadır.

2) Seyşin (seishin): Binaların temeline depremin enerjisini emen kauçuk katmanlar, amortisörler veya sismik izolatörler yerleştirilerek bina zeminden izole edilmelidir. Genel olarak yüksek binalar için tavsiye edilir.

3) Menşin (menshin): Yapı çelik, kurşun veya kauçuk katmanlar ile zemine sağlam oturtulmalı ve sallanmamalıdır. Yapının temeli seyşin kategorisinde olduğu gibi binanın kalanından da bağımsız hareket edebilmelidir. Maliyeti yüksek standart olduğu için, çoğunlukla gökdelen gibi binalar için tavsiye edilir.

Sık kullanılan bu yöntemlere ek yapının inşasında bazı durumlarda şu yöntemler de kullanılmaktadır;

• Temelde betonarme yerine çelik çerçeve tercih edilir.
• Temelde beton kolon kullanımı yerine çelik kirişlerin, çapraz sönümleyicilerin ve çelik kolonların tercih edilir.
• Binanın çekirdeğine ya da çatısına sarkaçlar yerleştirmek.
• Yapıyı sağlamlaştırmak için elek gözleri oluşturmak.
• Tadilat ihtiyacı olduğunda sökülebilecek T-bağlantıları eklemlemek.
• Bina sakinlerini erkenden uyarabilmek için deprem uyarı sistemi kullanmak.
• Olası afette binadan kolay çıkılabilmesini sağlayan akıllı kapılar kullanmak.

Japonya Kaç Yılda Bir Deprem Oluyor?

Japonya, senede 2000'den fazla deprem yaşamasına rağmen, depremin yol açtığı hasarı her seferinde sadece birkaç olumsuz vakaya düşürebilen bir ülkedir. Japonya’nın bu başarısının arkasında aldığı önlemler vardır. Japonya sık sık depreme maruz kalan bir ülke olmasına rağmen dayanıklı binalar inşa edebilmesi sayesinde bu afeti minimum zararla atlatmaktadır. Bu başarının en önemli sebebi devletin genel olarak bu tarz durumlara karşı önlemlerini her zaman önceden almasıdır.
 

Sismex ile Sismik Koruma

Yapısal olmayan elemanların sismik koruması için en önemli ürünlerden biri olan Sismex ile binalar depreme karşı daha dayanıklı hale getirilebilir. Sismex ile sismik koruma tasarım ve test süreçlerini tamamlayarak üretimine başlanan Sismex markalı ürün ile mekanik, elektrik ve mimari dâhil yapısal olmayan bileşenlerde sismik koruma ihtiyaçlarına etkin çözümler sunmaktadır. Sismex grubu ürünler İTÜ laboratuarlarında test edilip sertifikalandırılmıştır. 

Sismik sınırlayıcı ise zemine oturan ekipmanları sismik yüklere karşı koruyan ve titreşim geçişini engelleyecek biçimde üretilmişlerdir. Her türlü zemin tipinde kullanıma uygundur. Depreme karşı sismik koruma ürünleri hakkında daha detaylı bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.