Sürdürülebilir Mimari Yapı Nedir? Neden Önemlidir?

Sürdürülebilir mimari yanlış bina yapılaşması ve çevre dostu olmayan binaların sayısının artması problemlerine bir çözüm önerisi sunan mimarlık çeşidine verilen genel ad olarak tanımlanıyor. Öyle ki, plansız olarak tasarlanan yapılar, planın dışına çıkılarak düzenlemeler yapılan binalar ve inşaat alanında genel olarak yapılan hatalar sonucunda ekosistem büyük zararlar görüyor. Bunun sonucunda ise katlanarak artan insan nüfusunun, bu artışa paralel olarak yaşam alanları çerçevesinde oldukça büyük sorunlar ile karşı karşıya kalması kaçınılmaz oluyor. Sürdürülebilir mimari ise bu noktada gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakmayı ve bununla birlikte daha huzurlu bir yaşamı mümkün kılmayı hedefliyor.

Sürdürülebilir Mimari Yapı Nedir?

Sürdürülebilir yapı veya sürdürülebilir mimari yapı kavramını açıklamadan önce temel olarak sürdürülebilirlik kavramını anlamak daha doğru olur. Sürdürülebilirlik ilk olarak Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu’nun yayımlamış olduğu “Ortak Geleceğimiz” rapor ile ortaya atılan bir kavramdır. Buna göre sürdürülebilirlik gelecek kuşakların ihtiyacı olan gereksinimlerini doğanın her daim karşılayabilmesi için günümüzde günlük ihtiyaçları temin ederek kalkınmanın hedeflenmesi ile mümkün olur.

İlk olarak borsa, çevre ve doğa gibi temel kavramlar ile birlikte ortaya atılan sürdürülebilirlik kavramı zamanla mimari ile de birlikte anılmaya başlandı. Bunun en büyük sebepleri arasında ise hızla artan nüfusla birlikte oluşan çarpık kentleşme sorunu gösteriliyor. Buna göre sürdürülebilir mimari yapı; doğaya herhangi bir şekilde zarar vermeden, planlı bir şekilde yapıların dizayn edilmesini amaçlıyor.

Sürdürülebilir Yapı Tasarımı Nedir?

Sürdürülebilirlik, günümüz şartlarında oldukça dikkatle incelenmesi gereken ve aynı zamanda üzerine düşülmesi gereken konulardan bir tanesidir. Bu amaçla da sürdürülebilir mimari tasarım gibi konular son zamanlarda oldukça öne çıkan ve merak edilen konuların başında gelir. Sürdürülebilir yapı tasarımı, çeşitli kriterler baz alınarak bir yapının planı, yapım aşaması ve sonlandırılması süreçlerinde sürdürülebilirlik faktörleri göz önüne alınarak yapılan tasarımlar olarak adlandırılır.

Sürdürülebilir yapı tasarımında, henüz planlama aşamasında olan bir yapı için olumsuz çevresel faktörlerin minimum seviyelere indirilme hedefi ile ilk adım atılmış olur. Mimarlar bu planlamaları yaparken site peyzajı, enerji yönetimi ve yağmur suyu yönetimini dikkate alır. Sürdürülebilirlik, bu aşamada anahtar kelime olarak değerlendirilir ve tüm proje boyunca alınan aksiyonlar buna göre alınır.

Sürdürülebilir Yapının Özellikleri

Sürdürülebilir bina veya sürdürülebilir yapılar doğal olarak diğer binalar ve yapılara göre farklı özelliklere sahiptir. Diğer yapılara göre çeşitlenen bu özellikler ise gelecek nesillere daha iyi bir gelecek sunma amacı ile var olur. Başlıca olarak bu özellikleri sıralamak gerekirse sürdürülebilir yapılar;

• İnsanın çevre üzerindeki olumsuz etkisini azaltmaya odaklanır.
• Güneş panelleri, doğal ısıtma-soğutma ve havalandırma sistemleri gibi yenilenebilir enerji kaynakları ile çevreye zararlı enerji tüketiminden kaçınır.
• En az tükettikleri kadar enerji üretmeye odaklanır.
• Yağmur suyu toplama ve geri dönüştürme gibi su tasarrufu odaklı sistemlere sahiptir.
• Var olduğu çevreye kolayca entegre olur.
• Daire tasarımları esnasında pamuk, keten ve bambu gibi yenilenebilir malzemeler kullanılır.
• Kolay çözünebilen ve geri dönüştürülebilir doğal malzemeler kullanılarak şekillenir.
• Var olan talebi karşılamak için daha az arazi alanı ve enerji gerektiren mikro apartmanlar ve prefabrik evlerden oluşur.
• Geri dönüştürülmüş konteynerler kullanılarak inşa edilir.

Tüm bu özellikler ve daha fazlası sürdürülebilir yapıların özellikleri arasında gösterilebilir. Özelliklerden yola çıkılarak sürdürülebilir mimari temelinde inşa edilen yapıların faydaları da açığa çıkar.

Sürdürülebilir Mimari Neden Önemli?

Sürdürülebilir mimari konsept olarak çevre dostu yapıların oluşturulması ile açıklanabilir. Sürdürülebilir mimari önemi ise asıl olarak artan büyükşehir nüfuslarında oluşan çarpık 

kentleşme ile daha net bir şekilde gözlemlenir. Bu durum, dünya nüfusunun artış oranı ile büyükşehirlerde yaşanan nüfus artış oranın arasındaki fark değerlendirildiğinde daha da açığa çıkar. Nüfus olarak hızla genişleyen metropollerin hızına dünyanın ayak uyduramaması, söz konusu metropollerdeki çarpık kentleşmeye ve doğal olarak da çevre ve doğa dostu olmayan yapıların artmasına neden olur.

Artan çevre sorunları, altyapı problemleri ve daha birçok olumsuz yaşam koşulları göz önüne alındığında büyükşehirler ve diğer şehirler arasındaki fark oldukça barizdir. Bu sebeple özellikle büyükşehirler için sürdürülebilir mimari oldukça büyük bir önem arz eder. Gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakmanın yolu, sürdürülebilir mimariden geçer.

Sürdürülebilir Mimarinin Faydaları

Sürdürülebilir mimari projeler, yaşamın varoluş sebeplerinden olan doğa için birçok farklı faydaya sahiptir. Özellikle gelecek nesillere çok daha iyi bir dünya bırakabilmek için sürdürülebilir projeler olmazsa olmazlardandır. Bu noktada sürdürülebilir mimarinin fayda sağladığı 3 temel alan bulunur.

Çevresel Faydalar

• Doğal kaynaklar korunur ve restorasyonu sağlanır.
• Enerji tüketiminde ve enerji israfında azalma sağlanır.
• Ekosistemler ve biyolojik çeşitlilik korunur.
• Hava ve su kalitesi iyileşir.

Ekonomik Faydalar

• Geleneksel enerji kaynaklarına bağımlılığın azalması uzun vadeli masrafları düşürür.
• Doğayla etkileşime giren insanların üretkenliğinde artış görülür.
• Arazi ve mülk değerleri yükselir.
• Sektörel rekabette avantaj kazanılır.

Sosyal Faydalar

• Konut sakinlerinin yaşam koşulları, sağlığı ve konforu iyileşir.
• Hava ve su kalitesi artar.
• Yerel altyapı hizmetlerine olan talep en aza indirilir.

Sürdürülebilir Mimari Stratejileri

Sürdürülebilir mimari stratejileri, zamanla yaşanan gelişmeler ile birlikte çeşitlenmiştir. Bu sayede mimari bir alanda sürdürülebilirlik sağlanabilmesi için gereken şartların karşılanması da oldukça kolay bir hale gelmiştir. Sürdürülebilir mimari örnekleri baz alınarak belirlenen stratejiler 5 temel kriter ile açıklanabilir.
 

1. Pasif Sürdürülebilir Tasarım
   Sürdürülebilir bir bina tasarımı için ilk etapta yapılan stratejilerden bir tanesi de pasif sürdürülebilir tasarımlar oluşturmaktır. Pasif sürdürülebilir tasarım içinalınacak aksiyonlar arasında, güneş yönünü ve iklimi dikkate alarak enerji tasarrufu yapmak amacıyla pencerelerin konumunu ayarlamak yer alır. Aynı şekilde iklimler arasındaki farklar gözetilerek güneş enerjisi gibi doğal kaynaklardan maksimum verim alınması hedeflenir.
   
    
2. Aktif Sürdürülebilir Tasarım
   Aktif sürdürülebilir tasarımlarda ise mimarlar, yapıyı oluşturan malzemeleri, minimum karbon ayak izine sahip malzemelerden seçerler. Bu sayede sürdürülebilir bir tasarım için gereken kriterlerden bir tanesi daha yerine getirilmiş olur.
   
    
3. Yenilenebilir Enerji Sistemleri
   Güneş ve rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir enerji sistemlerini sürdürülebilir yapılara entegre etmek, bu stratejiler arasında öne çıkanlardan bir diğeridir.
   
    
4. Yeşil Yapı Malzemeleri ve Kaplamalar
   Mimarlar, çevreye duyarlı üretim teknikleri ve geri dönüştürülmüş malzemeler kullanan şirketlerden ihtiyaç duyulan malzemeleri temin ederek sürdürülebilir mimari stratejilerini gerçekleştirebilir.
   
    
5. Yağmur Suyu Yönetimi
   Yağmur suyunun toprağa ulaşabilmesi için özel olarak tasarlanan düzenlemeler yapılarak ekosistemin işleyişine engel olmamak, sürdürülebilir stratejiler arasında yer alan kriterlerdendir.

Sürdürülebilir Mimari Örnekleri

Zaman içerisinde birçok farklı sektörde oldukça önem verilen terimlerden biri haline gelen sürdürülebilir mimari, dünya çapında birçok sürdürülebilir mimari örnekleri incelenerek daha net anlaşılabilir. Bu noktada, 2010 yılında Avustralya’da açılan “Pixel Building” öne çıkan sürdürülebilir mimariler arasındadır. Avustralya’nın ilk “karbon nötr” ofisi olan bu yapı, kendi enerjisini ve suyunu yerinde üretebiliyordu. Bahreyn Dünya Ticaret Merkezi, Yarının Müzesi (Brezilya), Şanghay Kulesi (Çin), CopenHill (Danimarka) gibi dünya çapında sürdürülebilir yapılara birçok farklı örnek verilebilir.

Her ne kadar dünya çapında oldukça fazla olsa da Türkiye’de sürdürülebilir mimari örnekleri kısıtlı sayılabilecek derecededir. Bunlar, birtakım özel konutlar, ekoköyler ve bazı turistik bölgeler arasında çok fazla öne çıkmayan örnekler ile kısıtlıdır.

Sürdürülebilir Mimari Nasıl Sağlanır?

Sürdürülebilir mimari, her ne kadar oldukça gerekli ve adım atılması gereken bir dünya olsa da bir o kadar da sağlaması zor olan kriterlere sahiptir. Bu sebeple sürdürülebilir bir mimari yapı oluşturmak için dikkat edilmesi gereken birden çok nokta bulunur.

Sürdürülebilir mimariye sahip bir yapının oluşturulması esnasında projenin planlama aşaması, yapım aşaması ve devamlılığının sağlanması aşamaları bulunur. Bu aşamalar çerçevesinde kullanılacak malzemeler, enerji kaynakları, alan ve arazi planlaması, hava durumu ve hava temizleyen eko makineler gibi birçok faktör oldukça titiz bir şekilde ele alınmalıdır.